Çok Yönlü Önder : Nusret Fişek
Toplumu ileriye götüren üstün nitelikli bireylerin yaşam ve ürünlerine baktığınızda, hemen daima dar bir anlamda başarılarını gözlersiniz. Bir anlamda bu doğaldır, hele çağın ve teknolojinin gelişimi dikkate alındığında uzmanlaşmanın kaçınılmaz bir sonucu olarak görülebilir. Bu durumun aksine, birçok alanda üretimde bulunan ve başarılı olan ender kişiliklerden biri Nusret Fişek'tir.
Fişek, köken olarak hekimdir. Yaşamı boyunca tıp bilimini toplumsal bir bilim olarak görmesi, tıbbın en teknik konularıyla sosyal bilimlerin çeşitli dalları arasında bağlanatılar kurulmasında öncülük etmesini sağlamıştır. Ülkemizde içinde emek vererek çalıştığı ve kurulması ya da gelişiminde önderlik rolü bulunan başlıca bilim dalları şunlardır :
- Bakteriyoloji : Uzmanlık diplomasını aldığı temel tıp bilimidir. Özellikle Tetanoz Toksoidi konusunda yaptığı özgün çalışma ile uluslararası başarı kazanmış ve Harvard'da verdiği tezle felsefe doktoru (PhD.) ünvanı almıştır. Doçentliği de bu dalın ikizi olan Mikrobiyoloji'dendir. Temel tıp bilimlerinin yatay yakınlığı daha sonra Biyokimya dalında uzman olmasına, bu dalda da laboratuvarlar kurma ve geliştirmesine yol açacaktır. Bu ikili boyut ve sentez, Dünya Sağlığı Örgütü'nce (WHO) Biyolojik Standardizasyon eksperi olarak görevlendirilmesi sonucunu vermiştir. Uygulamalı mikrobiyolojide çalışmaları Lepra dalında özelleşerek sürmüştür.
- Eğitim : Çok yönlü ve çok gelişkin bir eğitim yaklaşımı vardır. Hıfzıssıhha Okulu Müdürü olmasıyla eğitim etkinlikleri somuta yönelmiş ve Halk Sağlığı kavramı ile bütünleşmeye başlamıştır. Tıp Eğitimi, yani mezuniyet öncesi eğitim konusunda, öğrenciyi hastanenin dışında ve toplum içinde eğitme konusunda özel bir çabası ve uluslararası tanınmışlığı söz konusudur. Uzmanlık (mezuniyet sonrası) Eğitimi'ne çok önem vermiş, kurucusu olduğu Sağlık Bilimleri Fakültesi dekanlığında sağlığın her dalında bilim insanının birlikte düşünce üretmesine özen göstermiş, bu çabası müdürlüğünü yaptığı Toplum Hekimliği Enstitüsü''de iyice yoğunlaşarak multidisipliner sağlık hizmetinin alan uygulamasına dönüşmesini sağlamıştır. Etimesgut ve Çubuk Eğitim ve Araştırma Bölgeleri bu çabanın çok parlak ürünleridir. Enstitü içerisinde sosyal ve ekonomik bilimler dallarının sağlık bilimleri ile entegrasyonu ve bunun somut bir organa dönüşmesi düşüncesi, sonuca ulaştıramadığı ender isteklerinden biridir. Genelde halka yönelik Sağlık Eğitimi ve sağlık çalışanlarının meslek içinde düzenli eğitimine yönelik Sürekli Eğitim etkinliklerini görev aldığı her birimde yerleştirmiş, en çok da Türk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi Başkanlığı'nı yaptığı yaşamının son yıllarında ön plana çıkarmıştır.
- Demografi : Öncelikle sunulan hizmetin planlanabilmesi amacıyla ölçülebilir ürünler vermesi gerektiği konusunda titizliği, sonra güvenilir veri tabanı oluşturulması amacıyla Demografi'ye çok özel bir özen göstermiştir. Nüfus Etüdleri Enstitüsü'nü bu amaçla kurmuş ve ilerletmiş, belki de en sevdiği çocuklarını bu birimde yetiştirmiştir. PhD öğreniminde aldığı temel Biyoistatistik öğretimi ve öncelikle Bulaşıcı Hastalıklar, sonra da Süregen Hastalıklara'a ilgisi sonucu Epidemiyoloji'nin Demografi bazına oturtulması için çok başarılı çalışmaları vardır. İnsan yaşamına verdiği değer daha önceki yıllarda Nüfus Planlaması Hakkında Kanun'u gerçekleştirmesini sağlamış, aynı alandaki ilgisini bu Enstitü'de Nüfus Planlaması ve Aile Planlaması araştırma ve eğitimi ile sürdürmüştür. Daha önemlisi, Demografi ve Halk Sağlığı bilimleri arasında kurduğu sıcak, içten ve sağlam köprülerdir.
- Örgütlenme ve İletişim : En elle tutulur yapıtı olan Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun, budamalara, engellemeler, uygulamalara karşın, çağının çok ilerisinde üstün bir yapıt niteliğindedir. Öyle ki, 1978'deki Alma Ata Deklerasyonu, sağlık tanımından işleyiş şemalarına dek onun Türkiye'de çok önceden gündeme getirdiği kavramlarla yüklüdür. Bu yasa yalnızca sağlığın düzenlenmesini değil, toplumsal örgütlenmeyi ve iletişimi, somut kavram ve kurumlarla gerçekleştirmiştir. Benzeri değil ülkemizde, yeryüzünde bulunmayan, Sağlık Yönetimi ve Toplum Katılımı açısından eşsiz bir sistemdir. Sağlığın halkın katılımıyla, ancak doğrudan satın alınmadan sunulan bir hizmet olduğunu kurama geçiren bir Sağlık Finansmanı kavramı da geliştirmiştir.
- Deontoloji : Birey ve toplumun hakları konusundaki benzersiz sezi ve birikimiyle elde edilen Deontoloji'yi sürekli "insan hakkı" biçiminde bir ahlak anlayışı olarak işlemiş, "hekim hakkı" olarak görülmesindeki sakıncaları açıklamıştır. Hekim Örgütlenmesi ve Hakları, ayrıca biçim ve destek vermeye çabaladığı "hekimin insana hakkı" niteliğindedir.
- Halk Sağlığı : Terim olarak bir türlü içine sindiremediği,Toplum Hekimliği olarak da bilinçli bir kuşkuyla kullandığı, Toplum Sağlığı ismiyle hiç anamadığı bir kavram, Fişek'in yaşam ve ürün bileşkesidir. Yukarıda bir kısmı sıralanan ilgi alanlarındaki tüm bilgi ve deneyimini özgün görüşleriyle bu alana yansıtmıştır. Ondan önce ülkemizde cılız örnekleri görünen bu dalı sentez yeteneğiyle bir akademik bütüne dönüştürmüş -Felsefe diye isimlendirilse bile- bir bilim olarak sunmuştur.
Sunum kolaylığı oluşturması amacıyla yapay bir gruplamayla sıralanan yukarıdaki dallar Fişek'in üstün hoşgörü ve paylaşım anlayışıyla her zaman Enstitü kavramıyla içiçe işlenmiştir. Her bir dal arasındaki adoğal ve kaçınılmaz birlikteliği ve iletişimi ortaya dökmüş, bunları Amaç doğrultusunda halkına sağlığının iyileştirilmesi yönünde ilerletmiştir. Oluşan bütünün korunması ve geliştirilmesi için üzerine oturttuğu temel, Eğitim'dir.